De geschiedenis van ketoconazol is relatief kort. Het middel is niet zo heel lang geleden, in 1976, gecreëerd in het Belgische farmaceutisch bedrijf Janssen Pharmaceutica door een chemische substantie te ontwerpen met de volgende moleculaire samenstelling: C26H28Cl2N4O4. De stof bleek bijzonder werkzaam tegen schimmels en werd binnen een paar jaar wereldwijd als medicijn geregistreerd.
Tegen welke aandoeningen wordt ketoconazol voorgeschreven?
Ketoconazol wordt vooral voorgeschreven bij seborroïsch eczeem. Dit is een huidaandoening die herkenbaar is aan gelige, schilferende plekken op de huid, zowel bij kinderen als bij volwassenen. De schilferende plekken komen vooral voor op de hoofdhuid, rond de neus en de mond en tussen de wenkbrauwen. Seborroïsch eczeem lijkt op hoofdroos, maar verschilt daarvan doordat het een andere oorzaak heeft.
De oorzaak voor seborroïsch eczeem ligt in het huidvet. Huidvet wordt geproduceerd door talgklieren en het vormt een beschermende laag op onze huid. Bij sommige mensen heeft het huidvet een iets andere samenstelling, waardoor het een goede voedingsbodem vormt voor de gistcellen die gewoonlijk op mensenhuid voorkomen. Deze bijzondere samenstelling van het huidvet stimuleert een sterke groei van het aantal gistcellen. Op zichzelf is dat niet schadelijk. Vervelend is echter dat de grote hoeveelheid gistcellen een uitscheiding produceert met irriterend effect. Bij gewone aantallen gistcellen op de hoofd merkt men daar niets van, maar als het gaat om grote hoeveelheden, ervaart men een hinderlijke jeuk. De remedie is het toepassen van een antischimmel middel, zoals ketoconazol, aangezien gistcellen niets anders zijn dan eencellige schimmels.
Meestal treedt seborroïsch eczeem op bij baby’s en kleine kinderen. Zeker bij baby’s is het schilferen van de huid een bekend verschijnsel. Het wordt dan ‘berg’ genoemd en kan, als het lang aanhoudt of ernstige vormen aaneemt, worden behandeld met ketoconazol in de vorm van crèmes of shampoo.
Is ketoconazol geschikt voor gebruik door kinderen?
De werking van ketoconazol is onderzocht bij kinderen vanaf 12 jaar met seborroïsch eczeem en hoofdroos. De goede werking van het medicijn is voor deze kinderen uitgebreid getest op aantoonbaar effect en veiligheid, waarna de autoriteiten ketoconazol hebben goedgekeurd voor deze kinderen.
Ook voor kinderen jonger dan 12 jaar blijkt ketoconazol een goed en veilig middel tegen seborroïsche eczeem en hoofdroos te zijn. Artsen schrijven dit medicijn dan ook voor bij kinderen van deze leeftijd. Dit heet dan off-label gebruik, want ketoconazol is niet voor kinderen uit deze leeftijdsgroep goedgekeurd.
Hoe werkt ketoconazol?
Als antischimmel middel beschadigt ketoconazol de celwand van de gistcellen die een rol spelen bij het ontstaan van seborrhoïsch eczeem. Hierdoor sterft de gist op de huid en verminderen de jeuk en roodheid.
Hoe wordt ketoconazol toegepast?
In de meeste gevallen wordt ketoconazol in de vorm van shampoo toegepast. Het wordt aanbevolen om eerst met reguliere shampoo de haren te reinigen, waarna de haren goed dienen te worden uitgespoeld. Direct daarna kan de ketoconazol shampoo in het nog natte haar worden gemasseerd. De ketoconazol shampoo moet vervolgens drie tot vijf minuten intrekken, waarna het grondig moet worden uitgespoeld. Eventueel kan tenslotte nog een crèmespoeling worden toegepast, indien gewenst.
De ketoconazol in de vorm van shampoo dient tweemaal per week worden toegepast om effect te hebben en een kuur duurt gewoonlijk twee tot vier weken. Het is belangrijk om de kuur af te maken, ook al stoppen de klachten eerder, om terugkeren van de kwaal te voorkomen.
Als seborroïsch eczeem zich niet op de hoofdhuid bevindt, maar op andere plekken op het lichaam, dan kan ketoconazol in de vorm van een crème worden toegepast. Smeer dan de crème op de aangetaste plekken op de huid. Omdat de schimmeldraden zich tot een eindje buiten de aangetaste plek op de huid uitbreiden, is het belangrijk om de crème minimaal twee centimeter buiten de grens van de plek te smeren. Om verzekerd te zijn van de goede werking mag de ingesmeerde plek niet worden afgedekt. Verder moet worden opgepast bij het aanbrengen van de crème rond ogen, neus en mond, omdat deze geïrriteerd kunnen raken door de crème.
Ketoconazol crème moet tweemaal per dag worden toegepast, bijvoorbeeld ’s ochtends en ’s avonds. De lengte van een ketoconazol kuur varieert van twee tot vier weken. De kuur moet volledig worden afgerond om het risico op terugkomst van de kwaal te minimaliseren.
Bijwerkingen van ketoconazol
Bekende bijwerkingen van dit middel bij kinderen zijn een geïrriteerde huid, met een branderig gevoel en roodheid. Het gebruik van ketoconazol kan ook leiden tot een droge huid. In de meeste gevallen verdwijnen deze bijwerkingen vanzelf. Als deze bijwerkingen aanhouden kunt u het best een arts raadplegen.
Als het ketoconazol in de ogen terechtkomt kunnen deze geïrriteerd raken en onophoudelijk gaan tranen. In dat geval is het beste advies om zo snel mogelijk de ogen met veel water uit te spoelen.
Er zijn gevallen bekend van overgevoeligheid voor ketoconazol. Dit blijkt bijvoorbeeld uit huiduitslag, jeuk of galbulten. Nog zeldzamer zijn zwellingen in het gezicht, op de lippen, de tong of in de keel met benauwdheid tot gevolg. Raadpleeg bij het optreden van deze symptomen direct uw arts of ga naar de dichtstbijzijnde eerstehulppost.
